روش صحیح مطالعه و خلاصه برداری
نکاتی در مورد روش صحیح مطالعه و خلاصه برداری
تعريف مطالعه: يک فرآيند شرطي و اکتسابي جهت افزايش معلومات است. حال به بررسي منظور اين تعريف مي پردازيم.
الف) فرآيند: فرآيند يعني مرحله به مرحله، روند، پروسه، يعني مطالعه بايد داراي بخشهاي مختلفي مثل گرم کردن، ايجاد آمادگي، پيش مطالعه و ... باشد.
ب) شرطي: شرطي يعني اينکه يک سري شرايطي دارد و از همه مهمتر يعني عادت کردن يعني بايد در طول سال تحصيلي به يک روش خاص عادت کرد.
ج) اکتسابي: اکتسابي يعني به دست آوردن پس بايد روش مطالعه را ياد گرفت، براي شرطي شدن نسبت به مطالعه بايد شرايط زير را لحاظ کرد:
1) مکان مطالعه ،2) زمان مطالعه ،3) روش يا تکنيک مطالعه،
ويژگي هاي یک محل مناسب برای مطالعه
1ـ مکان مطالعه: مکان مطالعه بايد ثابت باشد و اين جاي ثابت بايد حتماً پشت ميز باشد. مطالعه روي زمين، روي تخت و يا در حال راه رفتن به درد نمي خورد. حتي گذشتگان نيز روي زمين درس نمي خوانده اند و از ميزهاي کوچکي براي کارهاي نوشتني و خواندني خود استفاده مي کرده اند.
2ـ نور اتاق مطالعه: اگراز لامپ مهتابي استفاده مي شود زياد مناسب نيست و اگر از نور چراغ مطالعه به تنهايي استفاده مي شود باز هم مناسب نيست و بهتر است اين دو را ترکيب کرد تا در موقع درس خواندن هم طيف زرد و هم طيف سفيد را داشته باشيم تا چشم ها خسته نشود. نکته ديگر در باب نور مطالعه اين است که حتماً در موقع مطالعه پيرامونتان روشن باشد و فقط محلي که درس مي خوانيد روشن نباشد.
3ـ دماي اتاق مطالعه: دماي اتاق بايد حدود 25 درجه باشد و براي اين منظور لازم نيست تا يک دماسنج به اتاق وصل کنيد و اگر بالاتر از 25 درجه بود کولر را روشن و اگر زير 25 درجه، بخاري را روشن کنيد. منظور اين است که با لباس راحتي در اتاق خود راحت باشيد ولي اگر سرمايي هستيد بهتر است لباس بيشتري بپوشيد و اتاق را زياد گرم نکنيد چرا که يکي از عوامل حواس پرتي و ايجاد خواب آلودگي گرماي زياد اتاق مطالعه است.
4ـ دکور اتاق مطالعه: دکور اتاق هر چه ساده تر و ثابت تر باشد بهتر است يعني به عبارت بهتر مرتب دکور اتاق را تغيير ندهيد و سعي کنيد به يک وضعيت عادت کنيد و در ضمن چيزي که تداعي کننده خاطره خاصي باشد در اتاقتان وجود نداشته باشد مثل عکس، پوستر و يا يک مجمسه که يادآور خاطره يا مسئله خاصي باشد. هر چقدر فضاي ديدتان محدودتر باشد ميزان حواس پرتي تان هم کمتر خواهد بود.
5ـ برتري خانه: بهترين جا براي درس خواندن منزل است ولي اگر نمي توانيد در خانه درس بخوانيد حالا به هر دليل. چه دليل جمعيت زياد و سرو صدا و يا سکوت بيش از حد مي توانيد از کتابخانه ها و فرهنگسراها استفاده کنيد فقط توجه داشته باشيد که برويد کتابخانه درس بخوانيد نه اينکه مرکز مشاوره و راهنمايي باز کنيد و به جاي خواندن وقتتان به امور ديگر صرف شود و به عبارت ديگر تلف شود.
6ـ نقش موسيقي: درباره موسيقي نتايج ضد و نقيض فراواني منتشر شده است که خلاصه آن اين است که درس خواندن با موسيقي گوش دادن جور در نمي آيد هر سخن جايي و هر نکته مکاني دارد. پس سعي کنيد اگر عادت داريد در موقع درس خواندن با ضبط درس بخوانيد حتماً اين عادت را کنار بگذاريد و سعي کنيد رويکرد مطالعه خود را تغيير دهيد چون بعضي ها مي گويند براي مطالعه دروس اختصاصي موسيقي مشکل ايجاد نمي کند که خودتان بهتر مي دانيد که ايجاد مي کند پس سعي کنيد صادقانه درس بخوانيد و با خود روراست باشيد تا موفق شود.
زمان مناسب برای مطالعه!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
خلاصه کلام، هيچ قانوني براي زمان مطالعه نداريم هر وقت که راحت بوديد همان موقع بهترين زمان براي درس خواندن است. حال ممکن است اين زمان 3 صبح باشد يا 12 شب مهم اين است که شما درچه زماني راحت تر هستيد که درس بخوانيد ولي 3 زمان در يادگيري خيلي مهم است که بهتر است در اين زمانها درس بخوانيد:
1ـ اول صبح: به دليل اينکه تازه از خواب بيدار شده ايد و ذهنتان منع قبلي ندارد و مطالب را به راحتي درخود نگه مي دارد. پس در برنامه روزانه خود طوري عمل کنيد که حتماً اول صبح ها نيم يا يک ساعت بتوانيد درس بخوانيد. فقط دقت داشته باشيد وقتي از خواب بيدار مي شويد در يادگيري اختلال صورت مي گيرد و حتماً يک يا چند حرکت کششي انجام بدهيد. آب ميوه يا ميوه اي ميل کنيد تا اين اختلال برطرف شود و بعد درس خواند را شروع کنيد و بهتر است درسهاي سخت را اول صبح بخوانيد اين درس سخت مي تواند رياضي يا ادبيات باشد و اين بستگي به شما دارد.
2ـ آخر شب: به دليل اينکه بعد از درس مي خوابيد و منع بعدي نداريد. مطالب فرصت پيدا مي کنند تا از نيمکره راست که جايگاه حافظه کوتاه مدت است وارد نيمکره چپ که جايگاه حافظه بلند مدت است بشود براي همين يادگيري افزايش پيدا مي کند و حيف است که شبها جلوي تلويزيون بخوابيد سعي کنيد روي دفتر و کتاب خوابتان ببرد و آخر شب درسهاي دوست داشتني را بخوانيد نه درسهاي که حکم لالايي دارند و مي خوانيد و مي خوابيد.
3ـ دو ساعت قبل از غروب آفتاب: به دليل کاهش اشعه کيهاني و نوع رابطه خورشيد با زمين اختلال حواس کم مي شود. پس سعي کنيد اين زمان صرف امور پيش پا افتاده نشود مثلاً اگر مي خواهيد اتاقتان را مرتب کنيد به جاي قبل از غروب بعد از غروب اين کار را انجام دهيد.
زمانهاي نامناسب برای مطالعه !!!!!!!1ـ با شکم پر درس خواندن مناسب نيست: حتماً بين وعده غذايي مثل نهار و شام و آغاز مطالعه حداقل نيم ساعت فاصله باشد.
2ـ با شکم خالي درس خواندن نيز مناسب نيست: اگر گرسنه تان است ولي قسمتي از درستان هم مانده است اشکالي ندارد يک ميوه يا شيريني ميل بفرماييد و سپس برگرديد و درستان را بخوانيد.
روش های مختلف مطالعه
1-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآيندي فعال و پويا است وبراي نيل به اين هدف بايد از تمام حواس خود براي درك صحيح مطالب استفاده كرد. بايد با چشمان خود مطالب را خواند، بايد در زمان مورد نياز مطالب را بلند بلند ادا كرد و نكات مهم را يادداشت كرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگير شده و حضوري فعال و همه جانبه در يادگيري داشت و هم در هنگام مورد نياز ، خصوصا" قبل از امتحان ، بتوان از روي نوشته ها مرور كرد و خيلي سريع مطالب مهم را مجددا" به خاطر سپرد .
2- خط كشيدن زير نكات مهم: اين روش شايد نسبت به روش قبلي بهتر است ولي روش كاملي براي مطالعه نيست چرا كه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم مي گردد .حداقل روش صحيح خط كشيدن زير نكات مهم به اين صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را كاملا" درك كنند و سپس زير نكات مهم خط بكشند نه آنكه در كتاب بدنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند .
3- حاشيه نويسي: اين روش نسبت بدو روش قبلي بهتر است ولي بازهم روشي كامل براي درك عميق مطالب و خواندن كتب درسي نيست ولي مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي چندان برخوردار نيستند مورد استفاده قرار گيرد.
4- خلاصه نويسي: در اين روش شما مطالب را ميخوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه بروي دفتري يادداشت مي كنيد كه اين روش براي مطالعه مناسب است و از روشهاي قبلي بهتر مي باشد چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست .
5- كليد برداري: كليد برداري روشي بسيار مناسب براي خواندن و نوشتن نكات مهم است . در اين روش شما بعد از درك مطالب ، بصورت كليدي نكات مهم را يادداشت مي كنيد و در واقع كلمه كليدي كوتاهترين، راحتترين ،بهترين وپرمعني ترين كلمه اي است كه با ديدن آن، مفهوم جمله تداعي شده و به خاطر آورده مي شود .
6- خلاقيت و طرح شبكه اي مغز: اين روش بهترين شيوه براي يادگيري خصوصا" فراگيري مطالب درسي است .در اين روش شما مطالب را ميخوانيد بعد از درك حقيقي آنها نكات مهم را به زبان خودتان و بصورت كليدي يادداشت مي كنيد و سپس كلمات كليدي را بروي طرح شبكه اي مغز مي نويسد ( در واقع نوشته هاي خود را به بهترين شكل ممكن سازماندهي مي كنيد و نكات اصلي و فرعي را مشخص مي كنيد)تا در دفعات بعد به جاي دوباره خواني كتاب ، فقط به طرح شبكه اي مراجعه كرده وبا ديدن كلمات كليدي نوشته شده بروي طرح شبكه اي مغز ، آنها را خيلي سريع مرور كنيد . اين روش درصد موفقيت تحصيلي شما را تا حدود بسيار زيادي افزايش ميدهد و درس خواندن را بسيار آسان مي كند. و بازده مطالعه را افزايش ميدهد.
خلاصه نویسی قسمتی مهم از مطالعه می باشد . خلاصه نویسی علاوه بر کمک به درک بهتر مطالب باعث می شود تمرکز بیشتر شده، در زمان بازگشت به مطالب خوانده شده و مرور ( دوره درسی ) زمان کمتری تلف می شود .
نکاتی در مورد خلاصه نویسی
به طور کلی خلاصه نویسی مهم ترین منبع در اوقات فراعت یا دوره فراموش کردن می باشد و در ضمن وقتی می توانید مطالب را خلاصه بنویسید یعنی آنرا درست فهمیده اید زیرا با نوشتن بسیاری از ابهامات رفع می شود پس می توان گفت قسمت عمده مطالعه باید از روی خلاصه نویسها صورت گیرد .
روش کار: برای شروع کار از کلاس درس شروع می کنیم یعنی در کلاس تمام مطالبی را که دبیر می گوید یادداشت نمائید و کتاب یا جزوه را حاشیه نویسی و علامت گذاری نمایید. برای یادداشت برداری از متن باید آنر ا به طور سریع بخوانیم و سعی نمائیم مطالب را درک کنیم و سپس از استنباط خودمان شروع به نوشتن مطالب کلیدی نمائیم یعنی یادداشت برداری فقط با کلمات ویزه خودمان باشد و نکات اساسی بیان شود یعنی یادداشت ها اصلا ً باز نویسی مطالب نباشد بلکه چکیده و استنتاج مطالب به صورت کلمات کلیدی باشد به طوری که بادیدن کلمه مفهوم فوق به یاد آید .
در خلاصه نویسی ابتدا باید کلیات موضوع مورد توجه قرار گیرد و موضوعات به صورت نمودار درختی رسم شود سپس به بررسی جزئیات پرداخته شود . در خلاصه نویسی باید دقت کرد که معمولاً ایده و نکته اصلی در دوجمله اول پاراگراف بیان می شود و بقیه پاراگراف توضیحات این مطب می باشد اما این امر بدان معنی نیست که بقیه متن مهم نیست بلکه در ادامه متن باید به کلمات مهم مانند : نخست ، مهمترین عامل ، بیشترین تاثیر ، نکته اساسی ، در نتیجه و … بسیار توجه کرد .
بهتر است نوعی خلاصه نویسی برای خودتان بکار ببرید.
1- از علائم و نشانه در خلاصه نویسی خود استفاده کنید برای مثال:
س به جای سئوال ، ج به جای جواب ، > به جای کوچکتر ، < به جای برزگتر ، ~ به جای رابطه داشتن ، * نکات مهم و ... .
۲- کلمات مهم را بزرگتر بنویسید .
۳- از رنگهای مختلف استفاده کنید وکاغذ را زیبا کینم ( مخصوصاً در منزل )
۴- بسیاری از ارتباط ها ونتایج را با فلش و آکلاد نشان دهید .
۵- طرز ارتباط موضوعات اصلی وفرعی را به کمک ساختار درختی نمایش دهید هرچه زمان بیشتری برای ساختار درختی در نظر گرفته شود بهتر است چون به در ک بهتر کمک می کند .
۶- خلاصه نویسی اصلا ً نباید با عجله انجام شود بلکه باید با صبر و حوصله و با دقت انجام شود .
۷- در هنگام خلاصه نویسی بهتر است در کنار هر مطلب یا زیر آن ۴ تا۵ سانتی متر جابرای اضافه نمودن مطالب بعدی در نظر گرفت .(بهتر است خلاصه نویسی روی برگه انجام شود تا بعدا جا برای اضافه کردن برگه وجود داشته باشد)
۸- هیچ گاه در حین مطالعه ( همزمان با خواندن ) خلاصه نویسی نکنید زیرا هرکدام از این دو فعالیت ( خواندن – خلاصه نویسی ) نیازمند فعالیت و فر آیند فیزیکی – مغزی مجزا می باشد در غیر این صورت در هر دو عمل اخلال ایجاد می شود .
۹- خلاصه برداری از منابع مختلف انجام شود و همه این خلاصه ها در کنار هم قرا گیرند یعنی یادداشت های برداشته شده درباره یک موضوع از گفته های معلم – کتاب و کتاب کمک درسی در کنار هم قرار گیرند .
۱۰- سئوالات و تست ها به سمت مفهومی شدن حرکت می کنند پس همه مطالب خواند ه شود
۱۱- اگر با چند بار خواندن مطلبی آنرا متوجه نمی شوید برای فهم آن اصرار نکنید ، کنار آن علامت گذاشته و از آن بگذرید و بعداً به آن مراجعه کنید .
مرور خلاصه نویسی:
تکرار در فواصل زمانی مشخص باعث ذخیره در حافظه موقت و انتقال آن به حافظه دائمی می شود این مرور در مراحل زیر انجام می شود :
۱ ) اولین مرور ده دقیقه بعد از یک مطالعه یک ساعته می باشد .
۲) دومین مرور روز بعد و به مدت ۳ تا ۴ دقیقه صورت می گیرد .
۳ ) سومین مرور یک هفته بعد و در پایان هر ماه مرور کلی باعث می شود ۹۵ درصد مطالب در حافظه بلند جایگزین شود . باید توجه کرد که تکرار یکنواخت مغز را خسته می کند. بهترین زمان مرور کلی در تعطیلات می باشد مخصوصاً تعطیلات عید و خردادماه . مرور درس وقتی مفید خواهد بود که مطالعه اولیه کامل باشد. یک نوع مرور می تواند با انجام آزمون همراه باشد.
